Hayatını Yeniden Keşfet

Kişilik bozuklukları, kişilere aşırı bir mutsuzluk getiren, kendi kendini yıkıcı hayat boyu süren psikolojik durumlardır. Kişilik bozukluğu olan insanların yaşamakla ilgili uzun vadeli sorunları vardır ve buna depresyon ve kaygı belirtileri de eklenir.

Yakın ilişkilerinde genellikle mutsuzdurlar ve kronik olarak kariyerlerinde yapabileceklerinin altında bir başarı gösterirler. Hayatın genel niteliği, onların arzuladığının altındadır.

Günümüz bilişsel terapi, bu zor ve kronik durumların zorluğunun üstesinden gelebilmek için genişliyor. Kişilik sorunlarının tedavisinde, biz sadece semptomları değil-depresyon, panik atak, kaygı, bağımlılık, yeme bozuklukları, cinsel sorunlar ve uyku sorunlarını-ama ayrıca altta yatan inanç kalıpları ve kontrol edici inançlara da değiniyor olacağız.

Tedaviye ihtiyaç duyan çoğu terapiye bu temel inanç kalıplarının semptom şeklinde yansıması ile gelir. Tedavide bu inanç kalıplara yönlenmenin, hastanın hayatındaki birçok alana yansıyacak yararlı etkileri olabilir. Bilişsel terapistler, inanç kalıplarındaki olayların belirli işaretlerini bulmuşlardır.

Genelleme

İlki, hastanın bir sorundan bahsedip şöyle demesini görebiliriz: “Her zaman böyleydim. Her zaman bu sorunum vardı.” Sorun, o kişiye “doğal” gelir.

Direnmek

İkinci olarak, hasta seans içinde terapist ile kararlaştırdıkları ödevleri yapamaz. Bu “takılıp kalmış” olmanın getirdiği bir şeydir. Hasta hem değişmek ister hem de değişime direnç gösterir.

İçgörü Eksikliği

Üçüncü olarak, hasta kendisinin başka insanlar üzerinde olan etkisini göremez. Kendi kendine zarar verici davranışlarda içgörü eksikliği vardır.

İnanç kalıplarının değiştirilmesi zordur. İnanç kalıpları bilişsel, duygusal ve davranışsal ögeler ile desteklenir ve terapide bütün bu ögeler ele alınır. Bir veya iki alandaki değişim işe yaramayacaktır.

Hayatı Yeniden İnşa Edin, bu kronik ve kendi kendine zarar verici inanç kalıplarının 11 tanesini ele alıyor olacağız. Bilişsel terapinin pratik ve sorun çözme odağını koruyarak bilişsel, davranışçı, psikanalitik ve yaşantısal terapilerden yararlanacağız ve bazı gerçek vakaların örneklerinden bahsedeceğiz.

Hayatı Yeniden Keşfet, acı veren, hayat boyu süren sorunlarımızın üstesinden gelmek için uygulanabilir teknikler sunmaktadır.

İnanç kalıbı, çocukluktan başlayan ve yaşam boyunca sürekli tekrar eden bir kalıptır. Bize ailemiz ya da diğer çocuklar tarafından yapılan bir şeyle başlamıştır. Suçlanmış, terk edilmiş, eleştirilmiş, aşırı korunmuş, reddedilmiş, istismar edilmiş, yok sayılmış ya da yoksun bırakılmışızdır – bir şekilde zarar görmüşüzdür.

Sonunda inanç kalıbımız hayatımızın bir parçası oluvermiştir. Büyüdüğümüz evden ayrıldıktan yıllar sonra bile, bize kötü davranılan, ihmal edildiğimiz, aşağılandığımız ya da kontrol edildiğimiz ve istediğimiz hedeflere bir türlü ulaşamadığımız durumlar yaratmaya bilinçsizce devam ederiz.

İnanç kalıpları düşünce, duygu, davranış ve ilişki kurma biçimlerimizi etkilerler. Kaygı öfke, üzüntü ve gibi bazı güçlü duyguları tetiklerler. Sosyal statü, ideal bir evlilik, yakınlarımızın takdiri, meslekte başarı dahil her şeye sahipmişiz gibi görünsek de, hayattan tat almayı ve başarılarımıza sevinmeyi beceremeyiz.

Gelin bir danışanın başından geçen gerçek bir yaşam örneğiyle başlayalım.

Bir Danışanın Gerçek Hikayesi

Bir danışan: 39 Yaşında çok başarılı bir borsacı. Kadınların gönüllerini fethediyor, ama gerçekten bağlanmıyor. Bu danışan “Duygusal Yoksunluk” Yaşam Tuzağına Düşmüş.

Bu danışan hiçbir kadının onu tatmin etmediğini söyleyerek bir kadından diğerine koşuyor. Sonunda hepsi onu hayal kırıklığına uğratıyor. Cinsellikle onun aklını başından alan kadınlarla yakınlaşır gibi olsa da bu ilişkiler hiçbir zaman sağlıklı ve uzun sürmüyor.

Danışan, kadınlara bağlanmıyor. Onları fethediyor. İlgisini kaybettiği kısım ise tam olarak “kazandığı” nokta. Kadınlar ona âşık olmaya başlıyor.

Danışan: “Bir kadının bana yapışmaya başlamasından nefret ediyorum. Özellikle toplu yerlerde üstüme geldiğinde oradan kaçmak istiyorum.” diyor

Danışan yalnızlıkla boğuşuyor. Kendisini boş ve bıkkın hissediyor. İçinde koca bir delik varmış gibi, sürekli onu doldurabilecek kadınları arıyor. Danışan, bu kadını asla bulamayacağına inanıyor. Her zaman yalnız olduğunu ve olacağını hissediyor.

Bir çocuk olarak da bu danışanımız bu acı verici yalnızlığı hissetmişti. Babasını hiç tanımıyordu. Annesi ise uzak ve soğuktu. Her ikisi de duygusal ihtiyaçlarını karşılamamışlardı. Duygusal olarak yoksun büyümüştü ve bir yetişkin olarak da bu kopukluk durumunu yaratmaya devam ediyordu.

Danışan bu inanç kalıbını yıllarca terapistlerle devam ettirdi. Birinden diğerine atlıyordu. Her terapist başta onun için umut kaynağı oluyor, ama sonunda hayal kırıklığına uğratıyordu. Terapistlerine de gerçekte hiç bağlanmıyordu. Her zaman terapiyi sonlandıracak bir bahane bulabiliyordu beyni. Her terapi deneyimi hayatının değişmediğini doğruluyor ve o kendini daha da yalnız hissediyordu.

Danışan’ın terapistlerinin çoğu sıcak ve empatikti. Sorun burada değildi. Sorun, Danışan’ın ona çok uzak ve yabancı gelen yakınlıktan kaçmak için bahaneler bulmasındaydı. Terapistin duygusal desteği gerekliydi, ama yeterli değildi. Terapistler, onun kendini yıkıcı inanç kalıplarını yeterince sık ya da güçlü bir şekilde yüzleştirmemişlerdi. Danışan’ın “Duygusal Yoksunluk” kalıbından kurtulması, tanıştığı kadınlara kusur bulmaktan vazgeçmesi ve insanlara yakınlaşma konusundaki rahatsızlığı ile başa çıkması ile mümkün olacaktı.

Danışan sonunda tedavi için Terapist Jeffrey. E. Young gelir ve terapist danışanın kendini her gösterdiğinde inanç kalıbına meydan okuyarak saldırmaya başlamıştır. Buz gibi soğuk ebeveynine bakıldığında, biriyle yakınlaşmasının ne kadar rahatsızlık verici olduğunu gerçekten bir terapist olarak danışana gösterebilmiştir.

Terapist, Danışanın, Ece’nin güzel olmadığı, Merve’nin yeterince zeki olmadığı, Melis’nın doğru kadın olmadığı konusunda ısrar ettiğinde, onun inanç kalıbı yaşantısına girip ve yakınlık duymaktan kaçınmak için kusurlar, bahaneler bulduğunu göstermeye çalışmıştır.

Bu empatik yüzleştirmenin birinci yılında danışana duygusal destek ve yüzleştirmeyi dengeleyerek oldukça ilerleme sağlamıştır. Şimdi, sıcak ve sevgi dolu bir kadın olan Selma ile nişanlıdır.

Sonunda danışan bir ilişkinin yürümesi için sorumluluk alması gerektiğinin farkına varmıştır.

İnanç kalıp yaklaşımı, kendimizle sonsuza kadar yüzleşmeyi içerir. Size, hayatınız boyunca kendilerini her gösterdiğinde inanç kalıplarınızın farkında olmayı ve üzerinizdeki etkilerini kaybedinceye kadar onları nasıl püskürteceğinizi ileriki yazılarımızda bahsedeceğiz.

Şimdi sizlerde hangi inanç kalıbı var onlara bakalım. Ama önce bir çay/kahve alın ki rahat rahat ilerleyelim.

Siz de Hangi İnanç Kalıpları Var?

Bu bölüm sizin hayatınıza en uygun olan inanç kalıbınızı tanımlamanıza yardım olacaktır.

Aşağıdaki 22 madde sizin için ne kadar doğru olduğuna göre 1’den 6’ya kadar olan bir ölçekte puanlayınız.

PUANLAMA

1. Hiç doğru değil
2. Genellikle doğru değil
3. Kısmen doğru
4. Biraz doğru
5. Genellikle doğru
6. Kesinlikle doğru

İlk olarak, bu maddelerin çocukken sizin için ne kadar doğru olduğuna göre puanlayın. Eğer yanıtınız çocukluğunuzdaki değişik zamanlara göre değişiyorsa, on iki yaşına kadar genel olarak ne hissettiğinize göre en uygun puanı verin. Sonra, bu maddelerin siz yetişkinken sizin için ne kadar doğru olduğunu puanlayın. Eğer yanıtınız yetişkin hayatınızın farklı zamanlarına göre değişiyorsa o zaman son altı ay içinde size en uygun puanı verin.

Mesela ben bir örnek aşağıdaki gibi yaptım.

Puan Kağıdını Nasıl Kullanacağız?

Soru 1 ve 2’nin ikisi de Terk Edilme inanç kalıbına aittir. Soru 1 ile başlayalım. Bu maddeye çocukluğunuz için verdiğiniz değeri alın ve sonuç çizelgesinde TERK EDİLME yazan kutunun sağındaki kutuya, numara 1’in (Çocuk sütununun altına) yazın.

Şimdi, bu madde için şimdiye (yetişkinken) yazdığınız değeri alın ve bir sonraki 1 yazan kutuya (Şimdi sütunun altında) yazın. Sonra, soru 2’ye çocukluğunuz için verdiğiniz değere bakın. Çocuk sütununun altında, kutu 2’ye yazın. Sonra soru 2’ye şimdi için verdiğiniz cevabı alın. Şimdi sütunun altındaki bir sonraki kutu 2’ye yazın.

Terk Edilme inanç kalıbınız için bütün o dört değere bakın. Hangisi en yüksek? En yüksek değerinizi (1, 2, 3, 4, 5, veya 6) Terk Edilme sırasındaki en son kutuya yazın. Eğer en yüksek değeriniz 4, 5 veya 6 ise ilk sütuna “doğru” işareti koyun. Bu işaret Terk Edilme’nin muhtemelen sizin inanç kalıplarınızdan biri olduğu anlamına gelir. Eğer en yüksek değeriniz 1, 2 veya 3 ise o kutuyu boş bırakın. Bu, Terk Edilme’nin olasılıkla sizin bir inanç kalıbınız olmadığı anlamına gelir.

Şimdi geri kalan sonuç çizelgesini de aynı şekilde aşağıdaki örnekteki gibi doldurun.

SONUÇLARINIZI YORUMLAMA

Şimdi, bu onbir tane inanç kalıbını  sadece her biri ile ilgili sizi bilgilendirme verecek kadar kısaca tanıtacağız. Sonuç çizelgenizde yanında işareti olan inanç kalıplarınız sizin için geçerli olabilir. Doğal olarak, bir inanç kalıbı için puanınız ne kadar yüksekse, o şema muhtemelen sizin için o kadar güçlüdür ve hayatınıza o kadar fazla etkisi vardır.

Eğer bir inanç kalıbınız size veya size yakın olan birine uygun olup olmadığı konusunda emin olamazsanız kaygı duymanıza gerek yoktur. Her inanç kalıbı ayrı ayrı anlatan bölümlerde, size uygun olup olmadığını göre bilmeniz için çok daha ayrıntılı testler sunacağız.

Terk Edilme

Terk Edilme inanç kalıbı sevdiğiniz insanların sizi terk edeceği ve sizin sonsuza kadar duygusal olarak dışlanmış olacağınız hissidir. Sevdiğiniz insanların öleceğini veya sonsuza kadar evi terk edeceğini veya başka birini tercih ettikleri için sizi terk edeceklerini hissedersiniz.

Yani bir şekilde tek başınıza kalacağınızı düşünürsünüz. Bu inanç yüzünden size yakın olan insanlara çok fazla bağımlı olabilirsiniz. Buna rağmen en sonunda o insanları kendinizden uzaklaştırırsınız. Normal ayrılıklarda bile dağılabilir veya çok öfkelenebilirsiniz.

Kuşkuculuk ve Kötüye Kullanılma

Güvensizlik ve kötüye kullanılma kalıbı, insanların sizi inciteceğinin veya bir şekilde sizi kötüye kullanacağının beklentisidir. İnsanlar aldatır, yalan söyler, manipüle eder, küçük düşürür veya fiziksel olarak zarar verir.

Bunlardan hiçbiri olmazsa sizden yararlanmaya çalışır. Eğer sizde bu inanç kalıbı varsa kendinizi korumak için bir kuşkuculuk duvarının arkasına saklanırsınız. İnsanların size çok yaklaşmasına izin vermezsiniz. Diğer insanların niyetlerinden kuşkulanırsınız ve en kötüyü beklersiniz. Sevdiğiniz insanların sizi arkanızdan vuracağı beklentisi içerisindesinizdir. Ya ilişki kurmaktan hepten vazgeçersiniz veya karşınızdakine gerçekten açılmadığınız yüzeysel ilişkiler kurarsınız. Size kötü davranan insanlarla birlikte olabilir ve sonra onlara öfkelenir ve kin beslersiniz.

Sonraki iki inanç kalıbı sizin dünyada tek başınıza iş yapabilme becerinizle ilgilidir. Bu kalıplar Bağımlılık ve Dayanıksızlıktır.

Bağımlılık

Bağımlılık inanç kalıbı içindeyseniz, günlük hayatınızı başkalarının yardımı olmadan sürdüremezsiniz. Başkalarının size koltuk değneği olmasına bağımlısınızdır ve sürekli bir destek ihtiyacımız vardır.

Çocukken bağımsız davrandığınız zamanlarda hep engellenmiş ve yetersiz hissettirilmiş olabilirsiniz. Yetişkinken arkanızı yaslayabileceğiniz güçlü figürler ararsınız ve onların sizin hayatınızı kontrol etmesine izin verirsiniz. Kendi başınıza hareket edemezsiniz. Söylemek gereksiz ama bu sizi diğerlerinden geride tutar.

Dayanıksızlık

Dayanıksızlıkla birlikte her an size çarpacak bir felaket korkusu içinde yaşarsınız. Bu felaket doğal, hukuksal, tıbbi veya finansal olabilir.

Dünyada kendinizi güvende hissetmezsiniz. Bu inanç kalıbınız varsa çocukken dünyanın tehlikeli bir yer olduğu size hissettirilmiştir. Muhtemelen ebeveyniniz size karşı aşırı korumacıydılar ve sizin güvenliğiniz konusunda aşırı kaygılanırlardı. Korkularınız aşırı ve gerçek dışıdır. Bu korkularınızın hayatınızı kontrol etmesine izin verirsiniz ve tüm enerjinizi güvende olduğunuza emin olmak için harcarsınız.

Korkularınız hastalık etrafında dönebilir: Panik atak geçirmek, AIDS kapmak veya delirmek gibi. Korkularınız finansal dayanıksızlıklara odaklanabilir: iflas edip sokaklarda yaşamaya başlayacağınız gibi. Dayanıksızlığınız uçak korkusu, soyulmak veya deprem gibi başka fobik durumlar üzerinde de yoğunlaşabilir.

İki inanç kalıbı sizin başkaları ile olan duygusal bağlılığınızın gücü ile ilişkilidir: Duygusal Yoksunluk ve Sosyal İzolasyon.

Duygusal Yoksunluk

Duygusal Yoksunluk, sevilme ihtiyacınızın başkaları tarafından yeteri kadar karşılanmayacağı inancıdır. Kimsenin sizinle gerçekten ilgilendiğini ve sizin hissettiklerinizi anladığını hissetmezsiniz. Soğuk ve verici olmayan insanlardan etkilenirsiniz veya siz kendiniz soğuk veya aşırı vericisinizdir.

Bu durum da sonunda kaçınılmaz olarak tatmin edici olmayan ilişkiler kurmanıza neden olur. Kendinizi aldatılmış hissedersiniz ve bu konudaki hisleriniz öfkelenmek ile incinip yalnız hissetmek arasında gidip gelir. Çelişkili olarak, öfkeniz insanları sizden uzaklaştırır ve yoksunluğunuzun devam etmesine neden olur.

Duygusal yoksunluğu olan danışanlar terapi için geldiklerinde, yalnızlıklarını beraber getirirler. Üstelik seans bitip onlar ofisten çıktıktan sonra bile bu yalnızlık bizimle kalır. Bu durum boşluğun, duygusal olarak bağlanamamanın getirdiği bir niteliktir. Bu insanlar sevgiyi tanımayan insanlardır.

Sosyal İzolasyon

Sosyal İzolasyon sizin arkadaşlar ve gruplarla olan bağlantınızla ilgilidir. Kendinizi farklı hissederek dünyanın geri kalanından ayrı algılarsınız. Bu inanç kalıbınız varsa, çocukken akranlarınız tarafından dışlanmışsınızdır.

Bir arkadaş grubuna ait değildiniz. Muhtemelen bir şekilde sizi farklı hissettiren tuhaf bir karakteristik özelliğiniz vardı. Yetişkin halinizle, bu inanç kalıbını kaçınma ile sürdürürsünüz. Gruplar içinde sosyalleşmekten ve arkadaş edinmekten kaçınırsınız.

Sizde diğer çocukların reddettiği bir şey olduğu için kendinizi dışlanmış hissetmiş olabilirsiniz. Bu, sizi sosyal olarak istenmeyen biri olarak hissettirdi. Yetişkin olarak, kendinizi çirkin, cinsel olarak çekici bulunmayan, düşük statülü, konuşma becerisi zayıf olan, sıkıcı veya bir şekilde eksik biri gibi hissedebilirsiniz. Çocukluktaki reddedilmenizi yeniden yaşarsınız sosyal ortamlarda kendinizi aşağı hisseder ve o şekilde davranırsınız.

Bir kişinin Sosyal İzolasyon kalıbı olduğu her zaman dışarıdan gözlemlenemeyebilir. Bu inanç kodu olan birçok kişi samimi durumlarda oldukça rahattır ve sosyal olarak beceriklidir. Onların bu kalıbı kendini birebir ilişkilerde göstermeyebilir. Bazen, bu kişilerin bir partide, sınıfta, toplantıda veya işte ne kadar kaygılı ve soğuk olduklarını fark etmemiz bizi şaşırtır. Huzursuz ve bir yere ait olmayı arayan bir halleri vardır.

Özgüveninizle ilgili iki inanç kalıbı, Kusurluluk ve Başarısızlık’tır.

Kusurluluk

Kusurluluk kalıbı ile kendinizi içten içe eksik ve kusurlu hissedersiniz. İnsanlar gerçek sizi tanıyacak kadar yakın olurlarsa, sizi sevilmez bulacaklarına inanırsınız. Kusurluluğunuz yakınlaşma arttıkça ortaya çıkabilir.

Çocukken, ailenizde kendiniz olduğunuz için saygı gördüğünüzü hissetmediniz. Onun yerine, “kusurlarınız” yüzünden eleştirildiniz. Kendinizi suçladınız- kendinizi sevilmeye değer görmediniz. Yetişkin olarak, sevgiden korkuyorsunuz. Size yakın olan insanların size değer verdiğine inanmakta zorlanıyorsunuz. Bu yüzden onların sizi reddetmesini bekliyorsunuz.

Başarısızlık

Başarısızlık, okul, iş ve spor gibi başarmayı gerektiren alanlarda yetersiz olduğunuz inancıdır. Akranlarınıza göre başarısız olduğunuza inanırsınız. Çocukken, başarılı olma konusunda aşağılık hissettirilmiş olabilirsiniz.

Bir öğrenme bozukluğunuz olabilir veya okuma gibi önemli becerilerde uzmanlaşma konusunda yeterli disiplini öğrenmemiş olabilirsiniz. Diğer çocuklar sizden hep daha iyiydi. Size “aptal”, “yeteneksiz” veya “tembel” denildi. Yetişkin olarak, başarısızlıklarınızın derecesini abartarak ve başarısızlıklarınızı devam ettiren şekillerde hareket ederek bu inanç kalıbını sürdürüyorsunuz.

İki tane şema kendini ifade etmek ile ilgilidir- ne istediğinizi ifade etme beceriniz ve gerçek ihtiyaçlarınızın karşılanması: Boyun Eğicilik ve Yüksek Standartlar.

Boyun Eğicilik

Boyun eğicilik ile siz kendi ihtiyaç ve arzularınızı başkalarını memnun etmek veya onların ihtiyaçlarını karşılamak için feda edersiniz. Diğerlerinin sizi kontrol etmesine izin verirsiniz. Bunu, ya kendi isteğinizi öne sürerseniz başkalarını incitecek olmanın suçluluk duygusundan ya da itaat etmezseniz terk edilmekten veya cezalandırılmaktan korktuğunuz için yaparsınız.

Çocukken size yakın olan birisi, olasılıkla bir ebeveyn sizi kontrolü altına almıştır. Yetişkin olarak durmadan kontrolcü ve baskın insanlarla ilişkiye girip sizi kontrolü altına almasına izin veriyorsunuz ya da çok fazla zarar görmüş insanlarla ilişkiye giriyorsunuz ve o kişiler sizin verdiklerinize karşılık vermiyor.

Yüksek Standartlar

Eğer Yüksek Standartlar inanç kalıbınız varsa kendiniz ile ilgili aşırı yüksek beklentileri karşılamak için acımasızca çabalıyorsunuz. Statü, para, başarı, güzellik, düzen veya mutluluk, zevk, sağlık, başarı ve tatmin edici ilişkiler ile fark edilmeye aşırı önem veriyorsunuz.

Herhalde kendinizle ilgili olan katı standartları başkalarından da bekliyorsunuz ve çok yargılayıcısınız. Çocukken en iyi olmanız bekleniyordu ve bunun dışındakilerin hep bir başarısızlık olduğu size öğretildi. Yaptığınız hiçbir şeyin yeterince iyi olmadığını öğrendiniz.

Haklılık

En son inanç kalıbı olan Haklılık hayattaki gerçekçi sınırları kabul etme becerisi ile ilişkilidir. Bu inanç kodu olan kişiler kendilerini ayrıcalıklı hissederler. İstediklerini o anda yapabilme, söyleyebilme veya elde edebilme konusunda ısrar ederler.

Başka insanların mantıklı ve uygun buldukları şeylere, bir amaca ulaşmak için gereken zamana ve sabıra ve başkalarına gelecek olan zarara aldırmazlar. Kendilerini disiplin etme ile ilgili zorlukları vardır.

Bu inanç kodu olan birçok kişi çocukken şımartılmıştır. Kendilerini kontrol etmeleri ve diğer çocuklara konulan sınırlamaları kabul etmeleri onlardan istenmemiştir. Yetişkin olarak, istediklerini elde edemedikleri zaman benzer şekilde sinirlenirler.

Artık, hangi inanç kodunun size uygun olduğu konusunda bir fikriniz var. İleriki yazılarımızda size bu inanç kodlarının nereden geldiğini ve çocukken bunları nasıl geliştirdiğimiz hakkında bilgiler paylaşacağım.

Beni izlemeye devam edin…

Kaynak: Hayatı Yeniden Keşfedin.