Scott’ın Bir Sorunu Var
Scott’ın hayatında her şey yolundadır. Mutlu bir evliliği ve iki çocuk babasıdır, başarılı bir dergi yönetmekte ve ilk büyük kitabını yazmaktadır. Ancak bu başarılı görünümünün altında, parçalanmaktadır. İki yaşından beri böyle hissetmektedir. İşte o zaman felç edici bir endişe duygusu hayatına girmiş ve bir daha hiç çıkmamış.
Ara sıra endişeli hissetmek ile tam teşekküllü bir anksiyete bozukluğu arasında fark vardır.
Randevulardan ve sınavlardan kaçmasına ya da iş görüşmeleri ve uçuşlar sırasında yıkılmasına neden oldu. Bu his onu nikah masasında, ilk çocuğunun doğumu sırasında ve hatta sokakta rastgele yürürken bile bunalttı.
Scott’ın anksiyetesi sadece bir sorun değil, tam anlamıyla bir felaket. Anksiyete bozukluğunun yanı sıra daha fazlası da var: sürekli mide sorunları ve baş ağrıları, yükseklik fobisi, mikroplar, peynir, uçmak ve hatta kusmak.
Anksiyete bozukluğundan muzdarip olduğu 40 yılı aşkın süre boyunca her şeyi denedi. Onlarca yıllık psikoterapi ve hipnoz, meditasyon ve sayısız hap arasında bir tedavi aradı. Scott kitabında yüzyıllardır süregelen bilimsel araştırmaları ve kendi deneyimlerini bir araya getiriyor.
Soruyor: Anksiyete nedir? Ve yüzyılımız neden bu kadar bunalmış durumda? Anksiyete bilmecesini birlikte çözmeye ne dersiniz?
Dünyamız Şu An Ne Kadar Endişeli?
Şunu açık ve net bir şekilde ifade edelim: 21. yüzyıl inanılmaz derecede endişeli. Ve bu sadece hepimizin sahip olduğu mantıksız bir duygu değil. Araştırmalar bunu destekliyor: şu an itibariyle, anksiyete bozukluğu gezegenimizdeki en yaygın ruh sağlığı sorunu ve depresyonu geride bırakıyor.
Yaklaşık kırk milyon Amerikalı, neredeyse her yedi kişiden biri, anksiyetenin bir türüyle boğuşuyor. Anksiyete, ABD’deki ruh sağlığı bütçesinin yaklaşık üçte birini tüketirken, şirketler çalışanlarının her zamankinden daha endişeli hissetmeleri nedeniyle milyarlarca dolar kaybediyor. Yine de yakın zamana kadar anksiyete tanınmış bir klinik kategori bile değildi.
Anksiyete araştırmaları 1980’lerde nörobilimcilerin beynin en korkulu duygularımızı ve davranışlarımızı işlemekten sorumlu küçük bir bölümü olan amigdalayı keşfetmesiyle başladı. Ancak, anksiyetenin tüm insanlığa yayılmasında bu organı suçlayamayız. Gerçek şu ki, yaşam biçimimiz son yıllarda kaygının artmasına büyük ölçüde katkıda bulundu.
Ilımlı kaygıyı kucaklamak performansı ve yaratıcılığı artırabilir.
Atalarımızın günlük hayatta kalma mücadelesiyle meşgul olduğu ortaçağ zamanlarına geri dönelim. Bu onları endişelendiriyor olmalı, değil mi? Aynı zamanda, ortaçağda sosyal hareketliliğin ve teknolojik değişimin olmaması belli bir rahatlatıcı öngörülebilirlik sunuyordu. Burada bir paradoks var: Artık hayatta kalmak bizim için çok daha kolay, ancak kaygı düzeylerimiz artmaya devam ediyor.
Bugün, seçeneklerin ezici bolluğu ve yeni rollere ve teknolojilere sürekli uyum sağlama ihtiyacı kaygımızı körüklüyor. Bir şekilde, uğruna çabaladığımız özgürlük bize şaka yaptı.
Seçimin paradoksu budur: seçme özgürlüğü arttıkça kaygımız da artar. Ünlü bir nörobiyolog olan Robert Sapolsky, daha akışkan ve dinamik bir siyasi sistemin statik olanlardan daha fazla kaygı yarattığını öne sürmektedir.
Gerçekten de kaygı, biyolojik, sosyal ve kültürel faktörlerin karmaşık bir bileşimi tarafından şekillendirilen insanlık durumunun ayrılmaz bir yönü haline geldi. Bireysel ve kolektif olarak bizim bir parçamızdır. Peki, hepimiz hem genlerimiz hem de çevremiz tarafından doğuştan endişeli hissetmeye mahkum muyuz? Yoksa bir tedavisi var mı?
Kaygıyı Tanımlama Mücadelesi
Anksiyeteyi tanımlamaya nereden başlayacağız? Bugüne kadar bu sorunun tek bir doğru cevabı olmamıştır. Soren Kierkegaard gibi filozoflar bunu fiziksel bir sorundan ziyade ruhsal ve felsefi bir sorun olarak görmektedir. Danca angst kelimesi de buradan gelmektedir – doğrudan bir nedeni olmayan huzursuzluk hissi.
Ancak evrim teorisinin yazarı Charles Darwin’in farklı bir açıklaması vardı. Kendisi de son derece kaygılı bir insan olan Darwin, kaygıyı insanların evrimleşirken yaşadıkları adaptif bir tepki olarak tanımlamıştır.
İlk olarak atalarımızda, çevrelerindeki tehditlere karşı otomatik bir fiziksel tepki olarak ortaya çıkmıştır. Kaygı, insanları tehlikeye karşı tepki vermeye iter ve böylece hayatta kalma şansımızı artırır. Biyolojik alarm saatimiz gibi davranır.
Anksiyete, savaş ya da kaç tepkisini harekete geçirerek tehlikelerden kaçmamıza ya da tehlikelerle yüzleşmemize yardımcı olur.
Ancak, gerçekten sadece hayatımıza yönelik gerçek bir tehdit karşısında mı endişe duyuyoruz? Bunu 21. yüzyılda söyleyemeyiz. Modern kaygı genellikle patolojiktir ve tehlikenin boyutuyla orantısızdır.
İlkel evrimsel tepkimiz modern uygarlığa pek uygun değildir.
Kaygı hakkında bir teori öneren tek kişi Darwin değildir. Günümüzde dört temel teorik görüş ve tedavi yaklaşımı bulunmaktadır:
- Psikanalitik: Freud’dan etkilenen bu bakış açısı, kaygıyı genellikle tabu düşüncelerle ilgili bastırılmış çatışmaların bir sonucu olarak görür. Terapi, bunları bilince çıkarmayı ve ruhun derin içgörülerini arayarak çözmeyi amaçlar.
- Davranışçı: Bu düşünce ekolü, anksiyeteyi zararsız durumlardan korkmayı öğrendiğimiz şartlı bir korku tepkisi olarak görür. Tedavi, beynin korkuya verdiği tepkiyi yeniden eğitmek için maruz bırakma terapisi ve bilişsel yeniden yapılandırmayı içerir.
- Biyomedikal: Bu yaklaşım, beyin yapılarını ve nörotransmitterleri inceleyerek anksiyetenin biyolojik temellerini araştırır. İlaç tedavisi anksiyetenin biyokimyasal yönlerini ele alır.
- Deneyimsel: Bu görüş, anksiyeteyi öz saygı veya ruha yönelik tehditlere karşı bir tepki olarak görür. Terapi, rahatlama tekniklerine ve derinlerde yatan varoluşsal kaygıları keşfetmeye odaklanır.
Bu yaklaşımlar arasında tamamen kaybolan Scott, anksiyete anlayışı ve tedavisi için terapistine başvurdu. Dr. W. bu yaklaşımların farklılık göstermesine rağmen, kendi uygulamasında sıklıkla kesiştiğini belirtmektedir. Anksiyetenin kökeni, her insanın kaçınılmaz sorunlarla (kayıp, yaşlanma ve ölüm) karşılaştığında yaşadığı varoluşsal bir krizdir.
Dolayısıyla anksiyete, bu zorluklarla yüzleşmek zorunda kalmaya karşı koruyucu bir perde görevi görür. Bu duygu, insan olarak en derin korkularımıza ve arzularımıza açılan bir pencere sunar.
Korkularımızla Yüzleşmek
Her şeyle ilgili genel endişe duygusunun yanı sıra Scott’ın belirli fobileri de var. Patolojik bir kusma korkusu olan ömetofobi en güçlü fobilerinden biridir. Bu korku onun üzerinde aşırı güçlü ve mantıksız bir etkiye sahip.
Otuz beş yılı aşkın bir süredir kusmamış olmasına rağmen bu fobi günlük düşüncelerinin önemli bir bölümünü işgal ediyor. Bu durum kısır bir geri bildirim döngüsü yaratıyor: mide ağrıları ve bağırsak sorunları gibi fiziksel semptomlar kaygısını yoğunlaştırıyor, bu da bu fiziksel semptomları kötüleştiriyor.
Korku duyuları keskinleştirir. Anksiyete ise onları felç eder- Kurt Goldstein
En önemli iki fobisi fiziksel organlarının ötesine geçiyor – ezici bir sosyal fobi. Bu durum topluluk önünde konuşmaktan gündelik sosyal etkileşimlere kadar her şeyi ilgilendiriyor. Ne de olsa Scott’ın yazarlık kariyeri halkla yüzleşmesini gerektiriyor. Bununla başa çıkma yöntemi ise sağlıklı olmaktan çok uzak. Benzodiazepin ve alkol karışımı, korkusunu yönetilebilir bir rahatsızlığa indirgiyor.
Topluluk önünde konuşurken kalp atışlarınız hızlanıyor, titriyor ve terliyorsanız sosyal fobiniz
Sosyal anksiyete bozukluğu kavramı 1980’den önce mevcut değildi, ancak mevcut araştırmalar artık milyonlarca Amerikalıyı etkilediğini tahmin ediyor. Kamuya mal olmuş kişiler de bu zorluklardan muaf değildir.
Barbara Streisand, performans kaygısı nedeniyle yaklaşık otuz yıl boyunca halka açık performanslardan kaçındı ve Hugh Grant, film çekimlerini atlatmak için lorazepama güvendi. Statümüz ne olursa olsun, hepimiz sosyal fobiye yatkınız ve korkularımızı yönetmek için büyük çaba sarf ediyoruz.
Bedenlerimiz, beyinlerimizin rasyonelleştirebileceğinden daha hızlı tepki verir. Bu, evrimin içimize yerleştirdiği hızlı sosyal yargılama olgusundan kaynaklanır. Atalarımız bilinçaltında sosyal gruplara ve normlara uyumlarını kontrol etmişlerdir.
Sosyal davranışları onları beladan uzak tutmuş ve hayatta kalmalarına yardımcı olmuştur. Ancak, bu içgüdüleri modern bağlamlarımızda yanlış uygulayarak temelsiz sosyal fobilere yol açıyoruz.
Bununla birlikte, endişe ve fobileri yönetmenin gerekli olduğu çok az iş yeri vardır. Örneğin, tarih boyunca ordular kaygı ile başa çıkmanın gücünü kabul etmişlerdir. Savaş, kaygı yönetiminin bir askerin mesleki başarısını doğrudan etkilediği, sürekli olarak yüksek stresli bir ortamdır.
Modern ordular özel bir eğitimden geçerken, madde kullanımı kaygıyı bastırmanın yaygın bir yoludur. Örneğin, Vikingler geyik idrarı bazlı uyarıcılar kullanırken, İngilizler savaş alanı korkusuyla mücadele etmelerine yardımcı olması için romu tercih ediyorlardı. En cesurlarımız bile tehlike karşısında korkmaya ve dağılmaya yatkındır.
Haplar Bizi Kurtarabilir mi?
Scott gergin bir çocuktu, evde, okulda ve spor seanslarının ortasında sık sık panik atak ve anksiyete dalgalanmalarından muzdaripti. On yaşına geldiğinde, bu duygu o kadar her şeyi tüketir hale gelmişti ki arkadaşlarıyla görüşmeyi bırakmış ve evden nadiren çıkıyordu.
İşte o zaman babası acil dozlarda sakinleştirici almak için eczaneye koşmaya başladı. Scott bunları düzenli olarak almaya başladı ve üzerine bir tür antidepresan ekledi. Kendini sürekli sersemlemiş ve susuz hissetmesine rağmen sonunda anksiyetesini kontrol altına aldı.
O zamandan beri Scott, durumuna yardımcı olması için bir tür ilaç kullanıyor. Zor bir yılda, terapisti ona o zamanlar yeni bir SSRI antidepresan formu olan Paxil reçete etti. Hayatındaki değişim neredeyse anında oldu. Kendini enerjik hissederek uyandı, gün içinde daha az yoruldu, panik ataklar yaşamayı bıraktı ve fobileri bile düzeldi.
Uçağa binene kadar her şey bir rüyanın gerçekleşmesi gibiydi. Kısa bir türbülans bölümü büyük bir geri dönüşe neden oldu: titreyen eller, uçak tutması ve düşme korkusu. Çok geçmeden kaygı seviyeleri yeniden yükseldi.
Güçlü uyaranlar, ilaçlarla ayarlanmış beyin kimyasını bile aşarak yoğun anksiyete yaratabilir.
Scott altı yıl daha Paxil almaya devam etti, ancak bu onun durumunu etkilemedi. Artık yeni bir şey denemenin zamanı gelmişti. Paxil’i bıraktıktan sonra, başka bir antidepresan almadan önce kendine biraz ara verdi. Yoksunluğun etkileri Scott’ın kaldırabileceğinden çok daha fazlaydı. Ancak bir hafta dayanabildi ve o zamandan beri antidepresan almadan bir gün bile geçirmedi.
Bu tür ilaçlar piyasaya girdiğinde, sağlık endüstrisi bunları bir kurtarıcı olarak benimsedi. Barbitüratlar ve sakinleştiriciler Amerika’da mutlak bir hit oldu. Uyuşturucular kültürel bir fenomen haline geldi; ev kadınlarından film yıldızlarına kadar herkes bağımlısı oldu. Panik bozukluğu için bir tedavi de piyasaya girdi. Xanax kısa sürede reçeteli ilaçlar tarihinin en büyük ticari başarısı haline geldi.
Ama hayat ne zaman stresten muaf oldu ki? Her ruh hali ve durum için bir hap olmalı mı?- The New Vock Academy of Medic Share
Yine de, eğer ilaçlar evrensel bir tedavi olarak işe yarıyorsa, insanlık neden hala bu rahatsızlıklardan muzdarip? Antidepresanlar piyasaya girdi, ancak o zamandan beri depresyon görülme sıklığı yüzde 1000 arttı. Eğer çözüm ilaç değilse, nedir?
Biliyor muydunuz? Sigmund Freud bile anksiyetesini yönetmek için büyük ölçüde ilaçlara güveniyordu ve hatta tüm hastalarına “sihirli bir ilaç” olarak kokain reçete ediyordu.
Genler Bize Karşı
Peki, bu kadar endişeli olmamıza ne sebep oluyor? Genlerimizin esiri miyiz, yoksa çevremiz mi bizi şekillendiriyor? Scott kendi hikayesinde bir cevap keşfetti.
Kendini bildi bileli kaygılıydı ama altı yaşında yeni bir şey ortaya çıktı. Scott’ın ayrılık kaygısının yanı sıra kusma fobisi de ortaya çıktı ve giderek artmaya başladı. Araştırmalara göre, eğer bir çocuk erken yaşta bir fobi geliştirirse, yetişkin olduğunda anksiyete bozukluğu yaşama ihtimali %85’tir. Bu, Scott’ın hayatında olacakların ilk işaretiydi.
Scott yıllarca ailesinin öleceği ya da onu terk edeceği ve işten sonra eve dönmeyeceği korkusuyla yaşadı. Annesi ona karşı şefkatli değil aşırı korumacıydı, bu da bağımlılığını ve sevilmediğini hissetmesini körüklüyordu.
Bir çocuğun annesiyle erken dönemdeki ilişkisi, yetişkin olduğunda onu önemli ölçüde etkiler. Bebekken yaşadığımız ilk kaygı, annemizin ilgisini ve sevgisini kaybetmekle ilgilidir. Annelerimizin bize nasıl tepki verdiğine bağlı olarak, psikolog John Bowlby tarafından incelendiği gibi bağlanma stillerimizi geliştiririz.
Bu stiller (güvenli, kararsız ve kaçıngan) yetişkinlikteki ilişkilerimizi ve kaygı düzeylerimizi önemli ölçüde etkiler. Güvenli bağlanma tarzına sahip çocuklar, kararsız ya da kaçıngan bağlanma tarzına sahip olanlara kıyasla yetişkin olduklarında genellikle daha düşük kaygı, daha yüksek öz saygı ve bağımsızlık sergilerler.
Çocukluk bağlarımızı analiz etmek, yetişkinlik kaygılarımızı anlamamıza yardımcı olabilir.
Anne babasının tutumunun çocukken kendisini nasıl etkilediğini gören Scott, çocuklarına farklı bir yaklaşım benimsedi. Ancak gen faktörü ortadan kalkmadı.
Çocukları kaçınılmaz olarak kendisininkine paralel kaygılar geliştirdi. Scott’ın kızı neredeyse aynı yaşta kusma fobisi edinirken, oğlu da aynı ayrılık kaygısına sahip. Her iki çocuk da utangaç, nevrotik bir mizaç sergiliyor. Scott’ın ailesinin üç kuşağı, farklı şekilde büyümelerine rağmen aynı kaygı örüntüsünü paylaşıyor.
Araştırmalar tek bir genin bizi kaygılı yapamayacağını gösteriyor. Ancak genler bizi bozukluklara yatkın hale getirir ve çevremiz de bunların gelişimine katkıda bulunur.
Kırk yıl sonra Scott bununla yaşamayı öğrendi ve hatta hastalığında bir değer görüyor. Ne de olsa Franz Kafka, Marcel Proust ve Woody Allen gibi yaratıcı dehalar kaygının sanatlarını beslediğini keşfetmişlerdir.
Anksiyete, doğru amaca yönlendirilirse insanları daha iyi çalışanlar haline getirebilir. Nihayetinde, kaygılı insanlar çok şeyle başa çıkabilir ve deneyimlerinden daha dirençli hale gelebilirler.
Sonuç Olarak
Scott mücadelesinde yalnız değil. Anksiyete bozuklukları küresel olarak artış göstermektedir. Acı çeken insanlarla karşılaşırsanız, bu duyguyu yaşamanın sadece günlük sorunlarınız hakkında endişelenmenin ötesine geçtiğini unutmayın. Bu, biyoloji, psikoloji ve çevreye derinlemesine kök salmış bir durumdur.
İlaçlar geçici bir rahatlama sağlayabilir, ancak her derde deva değildir. Scott’ın deneyimi bize ilaçların tek başına anksiyeteyi ortadan kaldıramayacağını hatırlatıyor. Bunun yerine, hepimiz derinlerde yatan korkularımıza ve bunların nereden kaynaklandığına daha yakından bakmalıyız. Ve doğru yaklaşımla, kaygı bir yük olmaktan çıkıp dayanıklılığımızı ve yaratıcılığımızı besleyen bir araca dönüşebilir.
Bunu deneyin
– Yoğun anksiyete belirtileri yaşıyorsanız, profesyonel yardım alın.
– Herhangi bir ruh sağlığı sorunu için ilaç kullanıyorsanız, terapiler ve farkındalık uygulamaları da dahil olmak üzere her zaman ek seçenekleri araştırın.
– Bir an için çocukluk deneyimlerinizi gözden geçirin. Belki orada anksiyete tetikleyicilerinizden bazılarını ortaya çıkarabilirsiniz.
– Kaygıyı bir parçanız olarak kucaklayın ve onu yaratıcı ve yapıcı yollara kanalize edin.
