Değişime Karşı Engeller
Birçok danışan ile çalışma yapıldıktan sonra, değişime karşı olan en yaygın engellerin listesini şimdi gelin beraber bakalım: Ayrıca da bazı olası çözüm yollarının da öğreneceğiz.
ENGEL # 1: ŞEMANIZI KABUL ETMEK VE SORUMLULUĞUNU ALMAK YERİNE KARŞIT SALDIRIYA GEÇİYORSUNUZ
Eğer değişmekte zorlanıyorsanız, sorunlarınız için veya gelişme kaydetmediğiniz için hâlâ başkalarını suçluyor olabilirsiniz veya daha sıkı çalışarak, insanları daha fazla etkileyerek, daha fazla para kazanarak, insanları daha fazla mutlu ederek vb. hâlâ aşırı telafi ediyor olabilirsiniz. (Karşıt saldırıya geçme hakkında daha fazla bilgi için buradan ulaşabilirsiniz)
Bir kadından diğerine geçen Anıl Karşıt saldırıyı durdurmak için çok uğraşmıştır. Kadınlara karşı eleştirel olması, onun güzellik ve mevki konusundaki inanılmaz derecede yüksek standartlarını karşılamalarını istemesi ve sürekli bir heyecan ihtiyacının olması, onun yalnızlığı hakkında kendini daha iyi hissetmesini sağlıyordu.
Bir kadın ile onu eleştirmeden veya onu etkilemeye çalışmadan insancıl bir seviyede bağ kurması için bu Karşıt Saldırının üstesinden gelmesi gerekiyordu. İnanç kodunun-şemasının ilerisini görmek için yeterince yakınlaşmalıydı.
Bu engel için bazı çözümler şu şekildedir:
Çözüm 1: Bir deney yapın. Hayatınızda pişman olduğunuz bütün seçimlerinizin bir listesini yapın. Eğer bunlar sizin suçunuzsa, kendinizi nasıl hissedersiniz? Başkalarının sizin hakkınızdaki eleştirilerinin geçerlilik payı biraz varsa, bu sizin için ne anlama gelir?
Kusurlarınızın acısını hissetmeye çalışın. Çocukluğunuzun acısını fark etmeye çalışın — isteyip de alamadıklarınızı.
Çözüm 2: Yavaş yavaş daha az çalışın veya daha az para kazanın. Kasıtlı olarak birilerini etkileme konusunda kendinizi tutmaya çalışın. Herkesten özel veya üstün olmak yerine herkesle aynı olmanın nasıl olduğunu hissedin. Bu hislere izin vermediğiniz sürece, kendinizi değişim için yeterince kırılgan yapamazsınız.
ENGEL # 2: ŞEMANIZI DENEYİMLEMEKTEN KAÇIYORSUNUZ
Kaçmak yaygın bir sorundur. Birçok danışan kaçış yollarından vazgeçme konusunda zorlanırlar. Siz de benzer bir zorluk yaşayabilirsiniz. Kendinize sorunlarınız, geçmişiniz, aileniz veya tekrarlayan sorunlar hakkında düşünmeye izin vermezsiniz. Hislerinizi kapatmaya veya içerek ya da madde kullanarak köreltmeye devam edersiniz.
Niye kaçmak istediğinizi anlıyoruz. Size yoğun endişe ve acı yaşatacaklar da ondan. Çoğu danışan bu yolu deniyor. Başa çıkma mekanizması olan Kaçma’nın üstesinden gelmek motivasyon ister.
Hayatınızın kalanını gözünüzün önüne getirin — ya şemanızda(inanç kodunuz) takılıp kalacaksınız ya da en sonunda ondan kurtulup, özgürleşeceksiniz.
Çözüm 1: Sorunlarınızı düşünmek ve değiştirmeden önce, çocukluktaki acınızı hissetmek için kendinize izin vermelisiniz. Çocukluk anısı alıştırmalarından bazılarını denemek için kendinizi zorlayın. Ebeveyniniz ilgili eleştirilerinizi veya sizin kusurlarınızı ve savunmasız olduğunuz noktaları yazın, bunu her gün yapmaya devam edin.
Çözüm 2: Hislerinizden kaçmanın yarar ve zararlarını yazınız. Bu listeyi her gün, bunu niçin kendinize yaptığınızı hatırlamak için okuyunuz.
Çözüm 3: Alkol kullanma, aşırı yeme, madde kullanımı, aşırı çalışma yolu ile kaçmayı birkaç günlüğüne durdurun. Ne hissettiğinizi yazdığınız bir günlük tutun. Bu günlerde şemanız bölümündeki görselleştirme alıştırmalarından bazılarını deneyin.
ENGEL # 3: İNANÇ KODUNUZU KENDİNİZE KARŞI HENÜZ ÇÜRÜTMEDİNİZ. HÂLÂ MANTIKSAL BİR DÜZEYDE KABUL EDİYORSUNUZ
Şemanın, yani inanç kalıbınızın doğru olduğuna inanmaya devam etmek başka bir engeldir. Eğer şemanızı mantıklı bir seviyede kabul ederseniz onu değiştiremezsiniz. Değişim için bazı deneyleri yapabilmek için şemanın geçerliliği hakkında yeterince kuşku duymalısınız.
Örnek olarak, uzun bir süre bir danışan girdiği durumlarda kendini aşırı derecede kaygılı hissediyordu. Bunun nedeni o durumların tehlikeli olduğuna ve herhangi bir zamanda bir felaketin olabileceğine inanmasıydı. Aşırı tetikte olma ve olası bir zarara karşı uyanık olma durumunu koruyordu.
Bu danışan hâlâ şemasına inanıyordu. Kendisinin zararlara karşı aşırı hassas olduğuna inanıyordu. İnancını değiştirmeliydi. Bunu birkaç farklı yolla yaptı.
Tehlikeleri gerçekçi bir şekilde değerlendirme konusunda kendini eğitti. Tehlike diye adlandırdığı durumların miktarını düşürdü ve mantıklı önlemler aldı. Bu durumlarda bedenini rahatlatmayı öğrendi. İnançları yavaş yavaş değişti.
Bir inanç kodu bir kerede yok olmaz. Sürekli bir şekilde, onu parçalara ayırarak yok etmelisiniz, sizin üzerindeki etkisi adım adım zayıflayıncaya kadar.
Çözüm 1: “Şemanız” bölümündeki “şemanızı çürütün” alıştırmasına geri dönün, Onları tekrar gözden geçirin. İnançlarınızla savaşmak için söz verin. Güvendiğiniz birinden bu alıştırma ile ilgili size yardım etmesini istemek yararlı olabilir. Bu kişi daha tarafsız bir bakış açısı sunabilir
Çözüm 2: Şemanızı güçsüzleştiren herhangi bir kanıt için hayatınıza dikkatlice bakınız. Değişim için her yolu araştırın. Bunlar şemanızın iyileşmesini engellemiş olabilir mi?
Tacize uğradınız mı? Reddedilme ve başarısız olmaktan korktuğunuz için daha fazla denemekten kaçındınız mı? Şemanızı doğrulayan arkadaşlar, sevgililer, patronlar vb. seçtiniz mi? Şemanıza karşı tartışırken şeytanın avukatını oynama çalışın.
Çözüm 3: Başa çıkma kartınızı doldurun ve günde birkaç defa okuyun.
ENGEL # 4: ÇOK ZOR OLAN BİR ŞEMA VEYA GÖREVLE BAŞLADINIZ
Büyük olasılıkla birkaç şemanız vardı ve siz, en üzüntü verici olanla başladınız. Eğer bu şema çok yorucu ise ilerleyemeyebilirsiniz veya uygun bir şema seçmişsinizdir ama planınız çok hırslıdır. Değişim stratejisi çok zor olanla başlamış olabilirsiniz.
İnsanları memnun eden bir danışan, girişkenlik alıştırmasını ilk defa yaparken, babasına kendini ifade etmeye çalışarak başladı. Bu bir hataydı çünkü çok zordu. Bu danışan korkak bir halde gelip, kendini ifade edemiyordu. Babası ile hemen yüzleşmeye çalışmak onu başarısızlığa götürüyordu.
Sonunda bu danışan babasıyla atılganlık üzerine ustalaştı. Ama becerilerini ve güvenini ilk olarak daha az tehditkâr kişiler üzerinde keskinleştirmesi gerekti. Satış elemanları ve kadın garsonlar gibi yabancılar ile başladı; yavaş yavaş tanıdıklarına ve iş arkadaşlarına geçti ve sonra daha yakın ilişkilere odaklanmaya başladı.
Bu en önemli görevlerden biridir: Her zaman başa çıkılabilir ödevlerle başlayın.
Çözüm 1: Planlarınızı daha küçük adımlara bölün.
Çözüm 2: Daha kolay adımlarla başlayın. Ustalık kazandıkça yavaşça daha zor adımlara doğru ilerleyin.
ENGEL # 5: MANTIKLI DÜZEYDE ŞEMANIZIN YANLIŞ OLDUĞUNU FARK EDİYORSUNUZ AMA DUYGUSAL OLARAK HÂLÂ ONUN GEÇERLİ OLDUĞUNU HİSSEDİYORSUNUZ
Bu çok sık olur. Birçok danışan, mantık ve kanıtlara rağmen aylar boyunca içten içe şemalarının doğru olduğuna inandıklarını belirtirler.
Eşinin kesintisiz başka ilişkileri olan bir danışan da bunu söylemektedir. Tutarlı bir kadınla sağlıklı bir ilişki içinde olduğu zaman bile, onun kendisini terk edeceğini hâlâ hisseder. Eğer kadın bir anlığına bile sessizleşse veya zihni meşgul gözükse, hemen alarm durumuna geçer ve ümitsizce kadından öcünü almaya çalışır. Kadına hiçbir alan tanımaz.
Bu danışan en sonunda onu salıvererek bir deney yapmak zorunda kaldı. Ona biraz alan vermeyi öğrendi. Onu kaybetmeyecekti. Onu bırakmanın güvenli olduğunu öğrendi.
Çözüm 1: Kendinize içgörünün çabuk, ama değişimin yavaş geldiğini hatırlatın. Sağlıklı tarafınız güçlenecek ve şemanız zayıflayacaktır. Sabırlı olun. Hisleriniz değişecektir.
Çözüm 2: Daha fazla deneysel alıştırmalar ile bir şekilde süreci hızlandırabilirsiniz. Sağlıklı tarafınız ve şemanız arasında diyaloglar yazın. Şemanıza sinirlenin. Çocukken size nasıl davranıldığı hakkında ağlayın. Kendinizin gördüğünüz adaletsizliği hissetmesine izin verin.
Çözüm 3: Şemanızı pekiştiren davranışlarınızı değiştirmek için daha sıkı çalışarak süreci hızlandırabilirsiniz. Eski davranış kalıplarınızı değiştirdikçe, şemanızla çelişen yeni kanıtlar göreceksiniz. Bu yeni kanıtların sizin hisleriniz üzerinde güçlü bir etkisi olacaktır.
Çözüm 4: Son olarak arkadaşlarınızdan yardım ve destek isteyin. Arkadaşlarınız şemanızın geçersiz olduğunu görmenize yardımcı olacaktır.
ENGEL # 6: DEĞİŞİM HAKKINDA SİSTEMLİ VE DİSİPLİNLİ OLMADINIZ
Değişime gelişigüzel bir şekilde yaklaşabilirsiniz. Olasılıkla Üzerinde sadece bir kere uğraşacaksınız. Adımları kaçıracaksınız. Bir şemadan diğerine geçeceksiniz. İstenilen yazmaları yapmayı reddedeceksiniz.
Burada biz klişelerin avukatıyız, “Yavaş ve istikrarlı olan yarışı kazanır.” Şemanız çekiçle parça parça kırmanız gereken bir taş gibidir. Çekiçle rastgele, bazen bir tarafa, bazen diğer tarafa, yarım gönüllükle çekiçle vurursanız, taş uzun bir süre orada kalacaktır. Sert ve kararlı vuruşlarla sistematik bir şekilde çekiçlemek daha etkili ve verimlidir.
Çözüm 1: Şema üzerine olan bölümü tekrardan gözden geçirip, bütün alıştırmaları tamamladığınızdan emin olun. Görselleştirme çalışmasını yaptınız mı? Yarar ve zararların kanıtlarını listelediniz mi? Başa çıkma kartı yazdınız mı? Ebeveyninize mektup yazdınız mı? Davranış değişimi için plan yaptınız mı? Bütün alıştırmaları kafanızdan değil de yazarak yaptınız mı?
Çözüm 2: İlerlemenizi gözden geçirmek için her gün birkaç dakika ayırın. Başa çıkma kartlarınızı baştan okuyun. Bugün şemanız tetiklendi mi? Kalıplarınıza teslim olmak için herhangi bir şey yaptınız mı? Her gün farklı düşünmek, hissetmek veya eylemlere geçmek için kendinizi zorlayın.
ENGEL # 7: PLANINIZ ÖNEMLİ BİR ÖGEYİ KAÇIRIYOR
Şemanızı pekiştiren düşünceleri, duyguları, hisleri ve davranışları muhtemelen tam olarak anlayamıyorsunuz. İlerlemeniz İçin gerekli bir değişim adımını kaçırıyorsunuz.
Bir danışanın eşi ve çocuklarıyla daha girişken olmak yerine, öfkeli ve mutsuz kalmıştır. Sinirli olduğunu onlara sakince söyler, mantıksız isteklere “hayır” der, onu rahatsız eden davranışlarını değiştirmelerini ister. Ama kendisini hâlâ boyun eğmiş ve öfkeli hisseder.
Sorunun ne olduğunu fark ettik. Aslında çok basitti. Kendi istediklerini, kendi fikir ve tercihlerini söylemiyordu. Başka insanlardan ne istediğini onlara söylemiyordu ve sonra alamadığı için sinirleniyordu.
Çözüm 1: Güvendiğiniz birinden şemanızı gözden geçirmesini ve sizinle plan yapmasını isteyin. Bu kişi muhtemelen sizin kaçırdığınız bir hayat örüntüsünü fark edecektir.
Çözüm 2: Şemanızla ilgili tipik olan davranışları yeniden dikkatlice gözden geçirin. (Bu listeyi bulmak için buradan öğrenebilirsiniz). Sizin için gerçekten uygun olan örüntüye baktınız mı?
ENGEL # 8: SORUNUNUZ KENDİNİZİN DÜZEL TEMEYECEĞİ KADAR DERİN KÖKENLİ VEYA YERLEŞİKTİR
Bize gelmeden önce birçok danışan kendi başlarına değişmek için çok uğraşırlar. Kendine yardımdan çok az bir yarar gördükleri zaman terapiye başlarlar.
Bu sizin başınıza da gelebilir. Bu yazımızda verilen bütün adımları uygulamış olsanız bile, hâlâ değişemiyor olabilirsiniz. Bütün çabalarınıza rağmen hâlâ şemanız hayatınızı yönlendiriyor olabilir.
Belki tek başınıza değişemiyorsunuz. Eğer sorun buysa, bir terapiye başlayın. Güvendiğiniz biri ile yakın bir ilişki sizin ihtiyacınız olan şeydir. Bir terapist size yeniden bir ebeveynlik sağlayabilir, yüzleştirebilir veya sorunlarınızı belirtmekte daha tarafsız olabilir.
Çözüm: Bir grup veya terapistten profesyonel yardım alın.
Artık, eylem hakkında genel bir fikriniz olduğuna göre ileriki yazılarımızda herbir şemayı tek tek daha ayrıntılı ele alacağız. Beni izlemeye devam edin canlar…
